Edukacja definiowana w najbardziej ogólny sposób to wspieranie dziecka w rozwoju (por. D. Waloszek). Siłą tej definicji jest fakt, że wskazuje ona na kwintesencję tego procesu i obejmuje szereg oddziaływań skierowanych na uczącego się / rozwijającego się człowieka.

Edukacja nie jest tylko procesem kształcenia związanym z procesami nauczania i uczenia się, ale to także szereg działań wychowawczych, czy opiekuńczych, a ich wspólnym mianownikiem jest cel, którym jest rozwój człowieka na miarę jego potencjału, z uwzględnieniem jego zainteresowań i pasji. Rozwój może i powinien być wspierany wielokierunkowo – nie tylko w wąsko rozumianym obszarze umiejętności typowo szkolnych, jak czytanie, pisanie, liczenie, śpiew czy granie na flecie, ale także w obszarach istotnych z perspektywy całości funkcjonowania, a zatem między innymi w zakresie samodzielności (działania, myślenia, radzenia sobie z problemami), otwartości (w podejściu do ludzi, zadań czy działań). Współcześnie, w procesie wspierania rozwoju dziecka, konieczne jest także położenie akcentu na wspieranie rozwoju społecznych kompetencji, które powoli, stopniowo rozwijane są już od pierwszych lat życia, takich jak: porozumiewanie i w ślad za tym umiejętność dialogu, aktywne słuchanie, argumentowanie, zdolność do kompromisów, uważność, empatia itd.

Wspieranie dziecka w rozwoju polega także na okazywanym mu zaufaniu i budowaniu poczucia bezpieczeństwa i bezwarunkowej akceptacji, będzie to dla niego szczególnie istotne w chwili zwątpienia, porażki, pojawiających się trudności czy problemów.

Podsumowując, jakie zachowania dorosłych zaliczymy do tych, które są wspieraniem rozwoju dziecka?

• okazywanie akceptacji i zaufania;
• okazywanie miłości;
• rozpoznawanie potencjału dziecka i pomoc w jego rozwijaniu;
• wsłuchiwanie się w dziecko i branie pod uwagę jego potrzeb;
• dawanie pola rozumnej swobody i możliwości samodzielnego działania z prawem do ponoszenia konsekwencji własnych decyzji;
• szacunek dla praw dziecka;
• dawanie dziecku prawa do zmieniania zdania, niezgody na coś;
• uczenie zasad, wprowadzanie w świat wartości społecznych i relacji budowanych na bazie tych wartości.

Co nie jest wspieraniem rozwoju dziecka?

• wyręczanie w zadaniach, obowiązkach;
• pobłażanie, odpuszczanie, zwalnianie z obowiązków czy niedbałość w respektowaniu zasad;
• uleganie dziecku, jego roszczeniom, zaspokajanie każdej zachcianki dziecka;
• nadopiekuńczość, usuwanie wszelkich trudności z drogi dziecka
• obojętność wobec dziecka, niewystarczające okazywanie emocji, uczuć wobec dziecka;
• narzucanie dziecku swoich rozwiązań, oczekiwań, planów;
• łamanie praw dziecka;
• nadmierne, nieadekwatne do możliwości dziecka oczekiwania;
• przemęczanie dziecka nadmiernymi zadaniami, pracami itd.

Do pełnego harmonijnego rozwoju dziecko potrzebuje poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, mądrej obecności rodziców i nauczycieli, którzy z miłością zadbają o jego rozwój. Zaś w szkole potrzebuje nauczycieli, którzy zainspirują do rozwoju, do nauki, do poszukiwań, stawiania pytań. Dziecko chce się uczyć, poznawać świat, odkrywać to co nowe, ale potrzebuje do tego sprzyjających warunków i mądrych, odpowiedzialnych dorosłych.

Na co dzień zdarza nam się mnóstwo sytuacji, które będą sprzyjały wspieraniu dziecka w rozwoju – każda rozmowa, zabawa, gra, zaobserwowana sytuacja, przeczytana książka, obejrzany film. To codzienne, najprostsze sytuacje – w sklepie, na spacerze, u lekarza są kopalnią obserwacji, pytań, odkryć. Musimy tylko widzieć chęć dziecka do poznawania i odnaleźć w sobie gotowość do wyjaśniania zawiłości świata. Otwórzmy się na dziecko, bądźmy blisko, ale nie na tyle by przytłaczać. Bądźmy zaangażowani, ale nie na tyle by się narzucać. Bądźmy gotowi dzielić się z dzieckiem swoją wiedzą, ale róbmy to tak, by nie onieśmielać. Czasem warto obserwować dziecko, wycofać się, zadbać o wolną przestrzeń, by popatrzeć ile dziecko już potrafi i jak bardzo jest samodzielne. To mogą być niezwykle cenne obserwacje. Miłego odkrywania dziecięcego potencjału!