Przedszkole jest nie tylko etapem poprzedzającym edukację szkolną, ale przede wszystkim jest szansą dla każdego dziecka, które ma możliwość do niego uczęszczać.

Edukacja przedszkolna przypada na czas bardzo intensywnego rozwoju człowieka. Dziecko rozwija się dynamicznie we wszystkich sferach. To w pierwszych latach – do 5-6. roku życia – dziecko uczy się skuteczności, celowości działania, motywacji do uczenia się, buduje wiarę w siebie, do 6. roku życia osiąga ogólną sprawność intelektualną, w tych latach budzi się w człowieku także zmysł wspólnotowy (ok. 4,5. rok życia) oraz zaufanie i przywiązanie do ludzi. W okresie przedszkolnym dziecko usprawnia się też motorycznie, werbalnie, coraz lepiej radzi sobie z własnymi emocjami. Bardzo ważne dla rozwoju dziecka w przedszkolu jest to, by wspierać je właśnie w rozwoju emocjonalnym, w zakresie panowania nad własnymi emocjami, należy wspierać rozwój umiejętności komunikacyjnych dzieci, ich zdolność rozwiązywania problemów interpersonalnych – co będzie wprost prowadziło co wzrostu sukcesów w klasie szkolnej. Edukacja przedszkolna to też czas uczenia odchodzenia od egocentryzmu, uczenia się bycia w grupie, pokazywanie, że trzeba być w porządku wobec innych, należy kontrolować siebie, swoje zachowania, żądania, uczyć się słuchać innych. To ma prowadzić do uczenia dokonywania wyborów, godzenia interesów osobistych z dobrem innych, interesem wspólnotowym.

Badania prowadzone w krajach Europy Zachodniej (w tym też w Polsce) oraz w krajach Ameryki Północnej wskazują, że w okresie przedszkolnym dziecko opanowuje podstawowe umiejętności – rozwija się społecznie, umysłowo, emocjonalnie, fizycznie.

Dane te potwierdzają także badania prowadzone w ramach projektu realizowanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, pod tytułem: „Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzecich klas szkoły podstawowej”. W ich wyniku potwierdzono, że uczniowie klas III, którzy uczęszczali do przedszkoli uzyskali wysokie wyniki w badaniach. Odnotowano także zależność wyników od tego czy dzieci uczęszczały wcześniej do przedszkoli czy jedynie oddziałów przedszkolnych przy szkołach – na korzyść pierwszej ze wskazanych instytucji. Szczególnie widoczne było to w opanowywanych umiejętnościach z zakresu edukacji matematycznej.

Zatem można wskazać, że dzieci objęte wczesną i długotrwałą edukacją przedszkolną znacznie częściej odnoszą sukcesy w toku dalszej edukacji i na rynku pracy. Z tego względu należy uznać, że edukacja przedszkolna ma kluczowe znaczenie dla jakości kapitału ludzkiego kraju. Na podstawie brytyjskich badań S. Jowett i K. Silvy okazało się, że rodzaj doświadczenia zdobytego w przedszkolu wpływa na proces adaptacji dzieci do zadań szkolnych. Daje zatem przełożenie na efektywność nauki szkolnej, lepsze osiągnięcia szkolne – co potwierdziły też badania B.E. Andersson wśród dzieci ze szwedzkiego przedszkola (Piszą o tym E. Putkiewicz i M. Żytko, Znaczenie edukacji przedszkolnej na podstawie badań i doświadczeń międzynarodowych [w:] Edukacja przedszkolna w Polsce – szanse i zagrożenia, M. Zahorska (red.), Warszawa 2003, Wyd. ISP.

Znaczenie edukacji przedszkolnej dla rozwoju jednostki podkreśla w swych komunikatach Komisja Europejska, która  przez lata uznawała edukację przedszkolną za priorytetowy temat współpracy między państwami członkowskimi, a zwłaszcza podkreślała potrzebę promowania powszechnego równego dostępu do nauki oraz wzmacnianie jakości kształcenia i wsparcia dla nauczycieli. Komisja Europejska wskazywała, że edukacja przedszkolna zapewnia największe korzyści pod względem adaptacji społecznej dzieci. Państwa członkowskie powinny inwestować więcej w edukację przedszkolną jako efektywny środek służący tworzeniu podstaw do dalszego kształcenia, zapobiegania odpadowi i odsiewowi szkolnemu oraz wyrównywaniu efektów kształcenia i ogólnego poziomu umiejętności. M.M. McClelland, A.C. Acock, F.J. Morrison argumentują, że wysokiej jakości edukacja przedszkolna sprzyja rozwojowi umiejętności szkolnych związanych z językiem czytaniem, pisaniem, matematyką i przedmiotami ścisłymi. Wspiera też rozwój tych umiejętności społeczno-emocjonalnych dzieci, które związane są z uczeniem się, a w szczególności kompetencje samoregulacyjne i społeczne (Early Childhood Research Quarterly 2006, nr 21, s. 471-490). Również National Institute of Child Healt and Human Development (NICHD) w USA, w swych raportach podkreśla znaczenie wczesnej opieki nad dzieckiem dla rozwoju jego szerokich kompetencji ważnych w edukacji szkolnej (American Educational Research Journal 2002. Vol. 39, Iss. 1, s. 133). Musi to być jednak opieka wysokiej jakości, z dobrymi programami i specjalistami zaangażowanymi w ich realizację.

Także badania prowadzone przez naukowców w Botswanie potwierdziły wyniki badań amerykańskich nad programem „Head Start” i ukazały podobne efekty edukacji przedszkolnej w Botswanie. Wniosek był jednoznaczny – sukcesy szkolne i zawodowe uczniów uzależnione są od edukacji przedszkolnej. Dzieci mające za sobą edukację przedszkolną uczą się szybciej i łatwiej niż ci uczniowie, którzy przedszkola byli pozbawieni.

Jednak by móc przypisać edukacji przedszkolnej należytą jej rolę i znaczenie, bardzo ważna jest zmiana myślenia o dziecku, jego prawach, możliwościach:

• pozwólmy dzieciom na aktywność, samodzielność, współudział w podejmowaniu decyzji, odpowiedzialność za swoje działania;
• zmieńmy stosunek do dzieciństwa jako małoznaczącego etapu życia człowieka, nie dyskredytujmy dzieciństwa i nie przypisujmy sobie prawa ostatniego słowa (por. D. Waloszek, Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badań, Kraków 2006, s. 47-54).

Intensywny rozwój człowieka, jaki przypada na pierwsze lata życia, jest wystarczającym argumentem za tym, by okres ten otoczyć najwyższą uwagą, zadbać o to, by przebiegał w możliwie najlepszych warunkach, by otoczenie dziecka generowało jak najwięcej pozytywnych bodźców do działania, pytania, poznawania, odkrywania – uczenia się. Wskazane wcześniej fakty rozwojowe potwierdzają tezę, że dzieci objęte przemyślanymi oddziaływaniami edukacyjnymi, zwłaszcza w przedszkolach, mają zdecydowanie łatwiejszy start w szkole, większe szanse na sukces edukacyjny, sprawniej funkcjonują też w szkolnej społeczności. To ukazuje, że edukacja przedszkolna może być, z pełną odpowiedzialnością, traktowana jako kluczowy czynnik wspierania rozwoju jednostki.

Tych z Państwa, którzy szukają danych na ten temat zapraszam między innymi do lektury dwóch moich artykułów: Przedszkole podstawą nowoczesnej szkoły [w:] W poszukiwaniu nowoczesnej szkoły, M. Nyczaj-Drąg, A. Olczak (red.), Zeszyty Naukowe Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, Zeszyt 9, Kraków 2005, Oficyna Wyd. „Impuls”, s. 62-64 oraz Edukacja przedszkolna inwestycją w rozwój jednostki i społeczeństwa [w:] Edukacja w przebiegu życia. Od dzieciństwa do starości, red. M. Kowalski, A. Olczak, Kraków 2010, Impuls, s. 129-140.